Trzynasta pensja. Kto ją otrzymuje i dlaczego

Na dodatkową pensję w roku, czyli tzw. trzynastkę, mogą liczyć niemal wszyscy pracownicy sfery budżetowej. Otrzymują je urzędnicy państwowi i samorządowi, osoby zatrudnione w samorządowych jednostkach budżetowych, czyli na przykład w szkołach, pracownicy sądów oraz biur parlamentarzystów. Przykładowo, łączna wartość trzynastek wypłacanych w tym roku przez Urząd Miasta w Słupsku wyniesie 1 mln 175 tys. zł. W słupskim ratuszu jest w tej chwili 370 etatów, a przecięta urzędnicza pensja wynosi ok. 3300 zł brutto. Z kolei Starostwo Powiatowe w Słupsku na trzynastą pensję dla swoich 120 pracowników wyda 333 tys. złotych.

Trzynastek nie otrzymują, podobnie jak pracownicy przedsiębiorstw prywatnych, osoby zatrudnione w spółkach miejskich. - U nas trzynastki zostały zlikwidowane w 2000 roku, w monecie kiedy z jednostki budżetowej zostaliśmy przekształceni w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością - mówi Klaudia Godlewska, rzecznik prasowa Przedsiębiorstwa Gospodarki Mieszkaniowej w Słupsku. Pani rzecznik przyznaje, że likwidacja trzynastek wiązała się z oszczędnościami. - Nasi pracownicy mogą liczyć np. na premię uznaniową na wniosek przełożonego, ale w skali roku nie jest to równowartość trzynastek - dodaje.

Zgodnie z przepisami, wysokość trzynastki to 8,5 proc. rocznego wynagrodzenia za pracę - łącznie z nadgodzinami, nagrodami, itp. Dodatkowa pensja przysługuje pracownikom budżetówki jeżeli przepracują oni co najmniej sześć miesięcy. Trzynastka pracownikom budżetówki powinna być wypłacona do końca marca.

Zdania co do trzynastek są podzielone. Prywatni przedsiębiorcy są im przeciwni. - To fatalne rozwiązanie. Trzynastki nie motywują pracowników, bo są przyznawane automatycznie. Należą się każdemu niezależnie od osiągnięć i wkładu pracy, a to nie jest sprawiedliwe - argumentuje Grzegorz Baczewski z Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan.

Przedstawiciele związków zawodowych mają odmienną opinię. - To nie jest prawda, że trzynastki nie motywują pracowników, bo należą się każdemu. W ustawie są przecież przewidziane wyjątki - mówi Stanisław Szukała, przewodniczący zarządu słupskiej Solidarności.

Na przykład, trzynastki nie otrzymują pracownicy, którzy w ciągu roku przyszli do pracy nietrzeźwi lub bez usprawiedliwienia nie pojawili się w niej dłużej niż przez dwa dni. Dodatkowej pensji nie otrzymują także byli pracownicy zwolnieni dyscyplinarnie albo tacy, których umowa o pracę została rozwiązana bez wypowiedzenia z ich winy. - Trzynastki to bardzo dobre rozwiązanie dla osób, które mają zbyt niskie dochody by oszczędzać. Te pieniądze nie są uwzględniane w miesięcznych domowych budżetach, więc mogą być przeznaczane na wydatki ekstra - dodaje Szukała.

Z obserwacji przewodniczącego zarządu słupskiej Solidarności wynika, że jakiekolwiek premie są przyznawane pracownikom tylko w tych zakładach pracy, gdzie istnieją związki zawodowe. - Wielu prywatnych pracodawców dzisiaj nie motywuje swoich pracowników premiami za osiągnięcia. Zamiast tego używa się argumentu, że na ich miejsce jest wielu innych chętnych - twierdzi Stanisław Szukała.

Oprócz pracowników firm prywatnych i samorządowych spółek, trzynastek nie otrzymują prezydent Polski, premier, ministrowie, marszałkowie sejmu i senatu, prezes NBP, prezes IPN oraz inne osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe. W 2004 roku do ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym został wprowadzony zapis, zabraniający wypłacania trzynastek m.in. wójtom, starostom i prezydentom miast, ale został on uchylony przez Trybunał Konstytucyjny. Sędziowie uznali, że trzynastka w budżetowce nie jest przywilejem, a po prostu elementem wynagrodzenia.