Kapitan pozostał na pokładzie statku do końca... Pochłonęły go fale Atlantyku

Wiesław Grabowski komandor MW w stanie spoczynku

13 września 1939 r. dwaj przyjaciele kpt.ż.w. Władysław Grabowski i kpt.ż.w Jerzy Lewandowski, po zwolnieniu z pracy w Urzędzie Morskim w Gdyni, udali się do Basenu Jachtowego, zbadać sytuację czy uda się jakimś jachtem uciec do Szwecji. Spotkali tam dwóch młodych ludzi, Edwarda Skrzypka i Michała Przepierczyńskiego, którzy już przygotowali jacht "Strzelec 2" do wyjścia w morze. Pod wieczór, zabierając z domu plecaki z żywnością i bielizną, zauważyli przez okno podchodzących od lasu Niemców. Błyskawicznie wskoczyli na rowery i zjechali do Basenu Jachtowego. Przy basenie spotkali kolegę ze Szkoły Morskiej - Bruno Wyględacza i zabrali go ze sobą. Lawirując między jachtami, wyszli za główki portu, kierując się na północnowschodni cypel Zatoki Gdań­skiej. Za dnia brzegów już nie było widać, zmienili kurs na Karlskronę. Pokonali blokadę niemiecką, płynąc pod banderą szwedzką. Po dwóch dniach żeglugi dotarli do Karlskrony. Przywitano ich serdecznie, ale przetrzymano w areszcie 30 dni, ponieważ nie mieli paszportów. Po otrzymaniu paszportów, przewieziono ich do Lund, potem do Sztokholmu, gdzie w Ambasadzie Polskiej otrzymali przydziały na m/s "Rozewie". Ze Szwecji, płynąc w wzdłuż wybrzeża, dotarli do Bergen, a stamtąd w dużym konwoju, z innymi polskimi statkami, pod eskortą okrętów brytyjskich przeszli do Gravesent na Tamizie. Kpt.ż.w. Jerzy Lewandowski dostał przydział na kapitana m/s "Rozewie", a kpt.ż.w. Władysław Grabowski na s/s "Wigry". Statek ten był starą, parową jednostką o wyporności 2018 BRT, na której ciąg­le coś się psuło, ale załoga radziła sobie z przeciwnościami i wielokrotnie przemierzała Atlantyk w konwojach, widząc tragedię o wiele większych i nowocześniejszych jednostek.

Nadszedł początek trzeciego roku wojny...

W styczniu 1942 r. s/s "Wigry" wyszedł w konwoju z Reykjaviku w Islandii do Stanów Zjednoczonych. Po paru dniach, z powodu szalejącego sztormu, rozformowano konwój i nakazano wracać samodzielnie do Reykjaviku. Szalejący sztorm oraz awaria maszyny parowej spowodowała, że bezwładny statek był niszczony przez ogromne fale. Z trudem załoga usunęła awarię i statek częściowo zdolny do utrzymania kursu, ciężko pracował na fali. Kolejne uderzenia fal spowodowały awarię maszyny sterowej i bezwolny statek jak piłka miotał się na falach, zbliżając się do skalistych wybrzeży Islandii. Nie miał żadnych szans na ratunek. Sygnały SOS z s/s "Wigry" odebrał s/s "Hel", ale był bardzo daleko i w szalejącym sztormie nie mógł udzielić pomocy. Kapitan Władysław Grabowski zarządził opuszczenie statku. Podczas akcji ratunkowej jedna szalupa została roztrzaskana przez fale, a druga, po zrzuceniu na wodę, odwróciła się do góry stępką. Kapitan oświetlał reflektorem miejsce ratowania się przez załogę, nie chciał zejść ze statku. Razem z nim pozostał kucharz, z którym przeżyli wiele miesięcy w cięż­kich konwojach. Do brzegu dopłynęło troje ludzi: II oficer Ludwik Smolski, st.mar. Bragi Kristjanson oraz radiotelegrafista Przybysiak, który na brzegu umarł z wychłodzenia. Dwaj pozostali przeżyli. Kapitan Władysław Grabowski, dopełniając starej żeglarskiej tradycji, zatonął ze swoim statkiem. Z 27 członków załogi uratowało się dwóch, a morze oddało ciała 18 marynarzy.

18 stycznia 1942 r. w Reykjaviku odbył się uroczysty pogrzeb 18 marynarzy s/s "Wigry". Udział w nim wzięły załogi "Batorego" i "Helu" ze statków przebywających w tym czasie w porcie. Marynarze s/s "Wigry" spoczywają na cmentarzu w Reykjaviku, gdzie w 1958 r. odsłonięto płytę pamiątkową. W 1968 r. kpt.mar. Wiesław Grabowski, będąc w Reykjaviku na okręcie hydrograficznym, "Bałtyk" MWRP złożył wiązankę biało-czerwonych goździków na grobie marynarzy s/s "Wigry" oraz spotkał się z uratowanym wówczas Islandczykiem, Bragi Kristjansonem, otrzymując bezpośrednią relację z tragedii statku i śmierci swojego ojca, kpt. żw. Władysława Grabowskiego.

Losy pozostałych uciekinierów były następujące. M/s "Rozewie" z kpt. Jerzym Lewandowskim zostało storpedowane na wodach amerykańskich 6 sierpnia 1942 r. Kpt. został zabrany na U-Boota i po paru tygodniach rejsu przekazany do obozu na terenie Niemiec. Po wojnie wrócił do Polski i pływał na statkach PMH.

Bruno Wyględacz zginął na m/s "Rozewie" po ataku torpedowym. Michał Przepierczyński służył na okrętach MW RP i został po wojnie w Wielkiej Brytani. Edward Skrzypek pływał w konwojach i po wojnie wrócił do Polski.

Ja, w 1990 r. służyłem w dowództwie Marynarki Wojennej. Pewnego lipcowego dnia wezwał mnie dowódca, kontr. adm. Andrzej Waga i wręczył mi list bosmana Pearson-Przepierczyńskiego, mieszkającego w Wielkiej Brytani, który po 51 latach nieobecności w ojczyźnie, pragnął odwiedzić Marynarkę Wojenną i prosił o wręczenie przez dowódcę przyznanych mu oznaczeń. Z wielkim zdziwieniem, a jednocześnie z radością stwierdziłem, że jest to człowiek, który z moim ojcem uciekał jachtem z Gdyni. Bosman Przepierczyński wraz z żoną Brytyjką był gościem Marynarki Wojennej. 8 sierpnia na pokładzie OM "Błyskawica" DMW wręczył mu medale "Za udział w wojnie obronnej 1939 r.", "Zwycięstwa i wolności 1945 r." oraz "Za usługi dla Marynarki Wojennej". Miodem na moje serce były łzy w oczach jego żony, która z podziwem patrzyła na swojego skromnego męża, w jaki sposób był honorowany przez wysokich rangą oficerów Marynarki Wojennej.

Zawiozłem go do stoczni Marynarki Wojennej, w której był pracownikiem przed wojną. Został odznaczony medalem stoczniowym. Był z żoną u mnie w domu na obiedzie, odwiedziliśmy żonę Edwarda Skrzypka, który już nie żył, oraz odwiedziliśmy kpt. Lewandowskiego. Był wzruszony, że to ja właśnie; syn jego wojennego kolegi; organizowałem jego wizytę.