Historia słupskiego Zatorza. Ulica Jana Sobieskiego na starych fotografiach [ZDJĘCIA]

Sięgając do wydanej w 1981 roku przez Wydawnictwo Poznańskie „Historii Słupska” pod redakcją Stanisława Gierszewskiego dowiemy się, że opracowany w latach 1955 – 1961 ogólny plan przestrzennego rozwoju miasta przewidywał jego rozbudowę w kierunku południowo – wschodnim. Coś jednak szło nie tak, skoro wielokrotnie dokonano generalnej rewizji tych założeń. Jak podaje wspomniana monografia, w roku 1961 Wojewódzka Pracownia Urbanistyczna w Koszalinie przygotowała plan ogólny rozwoju miasta w latach 1965 – 1975, a Miejska Pracownia Urbanistyczna w Słupsku sporządziła aneks do tego planu. Zakładał on min. budowę osiedli mieszkaniowych w rejonach lasków miejskich – Północnego i Południowego oraz rozwijanie budownictwa indywidualnego na zachód o torów kolejowych, co już potocznie nazywano Zatorzem. Planistyczna lokalizacja osiedli okazała się chybiona, bo warunki ich budowy były zbyt trudne.

Jak grzyby po deszczu
W 1965 r. dokonano więc następnej korekty ogólnego planu przestrzennego i wyznaczono na zabudowę osiedlową tereny planowane wcześniej na budownictwo indywidualne na Zatorzu. Na tę zabudowę wyznaczono rejony ulic Marchlewskiego (obecnie Piłsudskiego), Jana Kazimierza i Nadmorską (obecnie Al. 3 Maja). I tak oto Zatorze stało się w latach 60. największym w Słupsku placem budowy osiedli mieszkaniowych. Wielorodzinne bloki mieszkalne zaczęły tam wyrastać jak przysłowiowe grzyby po deszczu.

Zanim ruszyły budowy bloków na ul. Sobieskiego pobudowano tam Szkołę Podstawową nr 4 im. Kolejarza Polskiego. Do tej nowej szkoły przeniesiono na przełomie lat 50. i 60. min. dzieci kolejarzy, zamieszkałych przy ulicach Kołłątaja, Konopnickiej i sąsiednich. Ówczesna „czwórka” miała nowy obiekt dydaktyczny, małą salę gimnastyczną oraz pozostałość okresu barakowego w postaci drewnianego schroniska. Ulica Sobieskiego była jako tako utwardzona na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z ul. Szczecińską i Zygmunta Augusta. Dalej aż do skrzyżowania z ul. Nadmorską wiodła wyboista żużlówka. Przebiegała pomiędzy ogrodami działkowymi wzdłuż torów kolejowych oraz parcelami budownictwa indywidualnego. To drugie ledwie się zaczęło rozwijać, a już wstrzymano je na rzecz budowy nowych bloków mieszkalnych. Przy ul. Banacha zachowały się jeszcze dwa piętrowe domki. Kiedyś ogrodzone betonowymi płotami jak pozostałe nieruchomości – przeważnie sady, do których chodziło się na przerwach lub po lekcjach na szaber owoców.

Standard autostrady
Zmiany w krajobrazie Zatorza od strony ul. Sobieskiego następowały dość szybko jak na tamte czasy sprzed pół wieku. Przybywało bloków mieszkalnych, sama ulica Sobieskiego zamieniała się w trakt dwujezdniowy, mocno oświetlony, sporo wydłużony i niczym nie przypominający dawnej żużlówki. W strefie przy kolei zachował się jedynie dość duży kompleks ogrodów działkowych. Obecnie ulica Sobieskiego, rozciągająca się na dystansie ok. 1,8 km pomiędzy skrzyżowaniami z ul. Szczecińską a Grunwaldzką, w tym czterema rondami. To ulica dwujezdniowa z szerokimi chodnikami po obu stronach, przy których zlokalizowano uliczne parkingi, przystanki autobusowe z zatokami, a na całej jej długości przebiega droga rowerowa. Co ciekawe, szerokość ul. Sobieskiego pomiędzy rondami u zbiegu Al. 3 Maja oraz ul. Piłsudskiego odpowiada standardowi drogi ekspresowej, a nawet autostrady. Ba, nadmierne prędkości jazdy skłoniły policję do używania mobilnych fotoradarów aby ukrócić rajdowe zapędy kierowców.

Ulicę Sobieskiego uznano za najbardziej zadrzewioną w mieście. Według raportu z 1980 roku o stanie zadrzewienia ulic Słupska, rosło tu 557 drzew – młodych okazów, które nie oddawały w pełni efektów zaprojektowanych przez architektów zieleni. Po ponad 40 latach te efekty są bardziej dorodne, ulica Sobieskiego zyskała wiele naturalnych walorów. I to nie koniec zmian w jej krajobrazie, wszak naokoło osiedli z lat 70. wyrosły kilkunastopiętrowe bloki zwane wieżowcami i trwają budowy nowych obiektów, głównie mieszkalnych.

Znikające obiekty
Tymczasem z krajobrazu Zatorza zniknęły obiekty po Słupskich Fabrykach Mebli, dobrze widoczne na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego i Szczecińskiej, które wraz jego otoczeniem było wielokrotnie przebudowywane i wiele wskazuje na to, że na tym nie koniec. W pobliżu zachowały się nieliczne stare kamienice, obiekty dawnej stacji wodociągowej, ale najbardziej okazałym budynkiem tej części ul. Sobieskiego pozostaje wspomniana szkoła „czwórka”. W przeszłości była też liceum ogólnokształcącym (od 1999 roku), a obecnie jest Zespołem Szkół Ekonomicznych (od 2018 r.). Przez cały czas pozostaje charakterystycznym obiektem, orientującym w zamianach widoku przyległej ulicy i okolicy. Stąd pewnie pewnie zobaczymy nowe obiekty dworców kolejowych i autobusowych, które mają być połączone tunelem pomiędzy Zatorzem a śródmiejską Al. Wojska Polskiego.

Póki co ruszamy w przeszłość konfrontowaną z teraźniejszością, zaczynając od panoramy Zatorza widocznej ze strychu kamienicy nr 41 na ul. Kołłątaja. Dalej zgodnie z ruchem wskazówek zegara przez skrzyżowania ul. Szczecińskiej, Sobieskiego i Krzywoustego, następnie wzdłuż ul. Sobieskiego aż do jej końca przez cztery ronda po drodze.